Η δεύτερη φωτογραφία από τις αρχές του 20ού αιώνα.

Οι σκακιστικές συναθροίσεις γίνονταν σε καφενεία και εστιατόρια στα μισά χρόνια περίπου που διαρκεί η ιστορία της σύγχρονης μορφής του παιχνιδιού. Ένα από τα πολύ παλιά στέκια είναι το Café Procope που ίδρυσε ένας ξενιτεμένος Σικελός φρουτέμπορος  το 1686 στην καρδιά του Καρτιέ Λατέν, στο Παρίσι. Δεν ξέρουμε πολλά στοιχεία, δεν ξέρουμε αν γνώριζε και τη σικελική άμυνα.

Λειτουργεί ως σήμερα και οι ιδιοκτήτες του ισχυρίζονται πως πρόκειται για το αρχαιότερο εστιατόριο του κόσμου. Η παριζιάνικη διανόηση συναντιόταν στην όχι και ολόφωτεινη σάλα του Café Procope τον 18o αιώνα και ο πιο διάσημος θαμώνας φέρεται να ήταν ο Βολταίρος. Ακόμη κι ο Ναπολέων, έχει παίξει σκάκι στο χώρο αυτό, όταν ήταν νεαρός αξιωματικός, αλλά σκάκι παιζόταν πια σπάνια στο χώρο του καφενείου. Οι σκακιστές για αδιευκρίνιστο λόγο μετακόμισαν γύρω στο 1740 στο φημισμένο Café de la Regence και η σκακιστική ιστορία του καφεστιατορίου τερματίστηκε κάπου εκεί. Μετά τη γαλλική επανάσταση, το εστιατόριο φαίνεται να έχασε την αίγλη του και υποβαθμίστηκε σε ένα από τα πολλά της σειράς.

Το 1989 το Café Procope άλλαξε τελείως τη διακόσμησή του και επανέφερε το στυλ του 18ου αιώνα αναζητώντας, μπορεί, τον χαμένο χρόνο. Στους τοίχους, σήμερα, υπάρχουν κάποιοι πίνακες, που σε μικρές λεπτομέρειές τους μαρτυρούν την παρουσία των σκακιστών πριν 300 χρόνια περίπου. Βρίσκεται στην οδό Αρχαίας Κωμωδίας, rue de l’Ancienne Comedie, στον αριθμό 13.

Συνεργασία του Χρήστου Νάτση

Η τελευταία χρονιά υπήρξε ιδιαίτερα σημαντική, καθώς κατέστησε ορατά στην ευρεία δημόσια σφαίρα ζητήματα φύλου που έως τώρα απασχολούσαν κυρίως είτε τον στενό ακαδημαϊκό διάλογο είτε ορισμένες νησίδες μόνο της δημοσιότητας. Κινήματα όπως το #metoo, η τραγική υπόθεση της δολοφονίας του Ζακ Κωστόπουλου/ της Zackie Οh, και η τοποθέτηση στο προσκήνιο του όρου γυναικοκτονία καθιστούν πλέον σαφές ότι το φύλο ως κοινωνική κατηγορία αποτελεί όχι μόνο πολύτιμο εργαλείο θεωρητικής ανάλυσης αλλά και βαθύ τόπο άσκησης βιοπολιτικής.

Το ζήτημα του φύλου αφορά σε σημαντικό βαθμό και το σκάκι και επανέρχεται τακτικά στο προσκήνιο. Είτε το θέμα είναι “εξωτερικό”, όπως η διοργάνωση τουρνουά σε ισλαμικές χώρες που επιβάλλουν την μαντίλα, είτε “εσωτερικό”, όπως οι ιεραρχήσεις στα τουρνουά και η διαφορετική οργανωτική και χρηματική αντιμετώπιση αντρών και γυναικών, το φύλο αποτελεί συχνά πεδίου διαλόγου -πολλές φορές δε και έντονου.

Δεν σκοπεύω να θίξω εδώ σύνθετα και περίπλοκα ζητήματα που ταλανίζουν την σκακιστική κοινότητα. Θα περιοριστώ απλώς στη σύγκριση δύο αναπαραστάσεων της έμφυλης ταυτότητας σε σκακιστικά συμφραζόμενα, σύγκριση που νομίζω πως μπορεί να αποτελέσει πηγή γόνιμου προβληματισμού.

Το ερέθισμα για τη σύγκριση μου δόθηκε βλέποντας μια φωτογραφία από την τελετή έναρξης του εν εξελίξει σημαντικού τουρνουά Tata Steel Masters, που διεξάγεται στην Ολλανδία. Η φωτογραφία απεικονίζει τους 14 σούπερ γκραν μετρ που συμμετέχουν στο τουρνουά (όλοι άντρες), ανάμεσα στην τραγουδίστρια Carolien Borgers και τις χορεύτριες που την πλαισίωσαν κατά το σόου της στην τελετή έναρξης. Φορώντας τα κουστούμια τους οι άντρες και στολές της Tata Steel προσαρμοσμένες στην περίσταση (φούστα, κάλτσα κλπ) οι γυναίκες, με πόζα τύπου ποδοσφαιρικής ομάδας πριν την σέντρα, η φωτό είναι προβληματική. Οι διχοτομήσεις που αναπαριστά ανοίγουν ένα χάσμα στην έμφυλη αναπαράσταση που τοποθετεί τον άντρα από την πλευρά της δημιουργίας και τη γυναίκα από την πλευρά της τέρψης στη σχόλη. Οι γυναίκες βρίσκονται εκεί ως γλάστρες για να ομορφύνουν την εικόνα και να ευχαριστήσουν τους μεγάλους μετρ, λίγο πριν αυτοί ριχτούν στο όντως σοβαρό γεγονός: στη μάχη πάνω στη σκακιέρα.

Η φωτό δεν είναι άσχετη με την πρόσφατη τάση να αναπαριστώνται οι γκραν μετρ ως ποπ ινδάλματα, ως κουλ υπεραθλητές. Και πράγματι, η φωτό θα μπορούσε να παραπέμψει σε σπορ που η εικόνα του δυναμικού άντρα αθλητή σετάρεται μ’ αυτή μιας γυναίκας-αντικειμένου που τον συνοδεύει. Τι σκακιστής, τι ποδοσφαιριστής, τι πιλότος της Φόρμουλα 1! Στην προσπάθεια ανεύρεσης χορηγών και εμπορικής διάδοσης του παιχνιδιού είναι εύκολη η καταφυγή στα κλασικά στερεὀτυπα, που έχουν αλλού επιτυχία. Πέρα ωστόσο από τον Κάρλσεν (που είχε ποζάρει και πριν λίγο καιρό τόπλες, να μας επιδείξει τους μύες του) και τον Βασιέ-Λαγκράβ, ο οποίος ποζάρει μάλλον πιο αυτάρεσκα από όλους, είναι ενθαρρυντικό ότι στα πρόσωπα των περισσότερων διακρίνεται μια αμηχανία, με αποκορύφωμα ίσως την πολύ στέρεη, άκαμπτη πόζα του Κράμνικ, που μοιάζει να διερωτάται, “Τι στο διάτανο κάνω εγώ εδώ!”.

Μια παλαιότερη φωτό, στιγμιότυπο ενός βίντεο, νομίζω πως μπορεί να φωτίσει έναν εναλλακτικό αναπαραστατικό τρόπο της έμφυλης διαφοράς, που θα αναδεικνύει και την γυναικεία παρουσία στο παιχνίδι με ισότιμο, δυναμικό τρόπο. Πρόκειται για την διάσημη μεταστροφή που επιχείρησε η Jennifer Shahade στην γνωστή φωτό όπου ο Marcel Duchamp παίζει σκάκι με την γυμνή Eve Babitz. Η φωτό του Duchamp, εμβληματική στην διαχρονικότητά της, δεν παύει να αναπαριστά έμφυλες ιεραρχήσεις. Η γυμνή πληθωρική γυναίκα, δύναμη της φύσης, ο ισχνός αλλά ευφυής άντρας δημιουργός, δύναμη του πολιτισμού. Η Shahade αντιστρέφει τους ρόλους: τώρα ο γυμνός και ευάλωτος είναι ο άντρας. Η Shahade καταφέρνει να αναπαραστήσει μια γυναικεία μορφή σκακίστριας που δεν εκπίπτει στην στερεότυπη κατηγορία σέξυ, μια «κουρνικοριάδα» όπως η ίδια είχε χαρακτηρίσει την υπερσεξουαλικοποίηση της γυναίκας-αθλητή στο προβοκατόρικο βιβλίο της Chess Bitch, αλλά εκπέμπει έναν δυναμισμό στη βάση της ίδιας της σκακιστικής ιδιότητας. Αξιοποιώντας το πορνογραφικό εφέ του CFNM (Clothed Female Naked Male) η Shadade αναπαριστά την γυναίκα-σκακίστρια ως ένα ον με αυτοπεποίθηση που αντιμετωπίζει την σκακιέρα με αγωνιστική σοβαρότητα.

Οι δύο αυτές εικόνες, η παλιομοδίτικη της γυναίκας-συμπλήρωμα και η μοντέρνα της γυναίκας-παίκτριας, συγκροτούν τους δύο πόλους γύρω από τους οποίους θα κινηθεί, θαρρώ, η διακύβευση της γυναικείας παρουσίας στο σκάκι το επόμενο διάστημα. Θέλω να ελπίζω, τόσο για λόγους δικαιοσύνης όσο και για λόγους εξέλιξης του αθλήματος, ότι η δεύτερη θα υπερισχύσει.

Φωτ. 1 Ο Πίτερ Λέκο, πρώην διεκδικητής του τίτλου του παγκόσμιου πρωταθλητή, χτυπά το γκογκ για την έναρξη του 1ου γύρου.
Φωτ. 2 Ο Ανίς Χίρι είναι ο ισχυρότερος Ολλανδός σκακιστής και το κοινό παρακολουθεί με μανία τις παρτίδες του.
Φωτ. 3 Οι συμμετέχοντες του ανώτερου γκρουπ (Masters Challenge) στην κλήρωση, μαζί με κοπέλες της ευρύτερης περιοχής του Βέικ ααν Ζέι.

Είναι σίγουρα το ισχυρότερο παραδοσιακό διεθνές φεστιβάλ του κόσμου, με την ιστορία του να ξεκινά πριν τον ΒΠΠ. Στα τραπέζια, στη μικρή βιομηχανική πόλη της Ολλανδίας Βέικ ααν Ζέι έχουν κάτσει παγκόσμιοι πρωταθλητές και άλλες μεγάλες μορφές του παιχνιδιού. Με τον χρόνο το τουρνουά δεν φθίνει καθόλου σε αίγλη και δυναμικότητα, συγκεντρώνει τους καλύτερους αλλά και στα πολυάριθμα γκρουπ που διοργανώνονται σκακιστές κάθε δυναμικότητας.

Στο φετινό Tata Steel στο ανώτερο γκρουπ Masters Challenge στο ισχυρό γκρουπ μετέχει ο παγκόσμιος πρωταθλητής Μ. Κάρλσεν, δυο πρώην παγκόσμιοι πρωταθλητές ο Β. Κράμνικ και ο Β. Ανάντ και οι Μαμεντιάροβ,  Ντιγκ Λίρεν,  Ρατζάποβ, Χίρι,  Νεπομνιάτσι, Σάνκλαντ,  Φεντοσέεβ,  Ντούντα, φαν Φόρεστ, Βίντιτ, Ράπορτ.

Μετά τους αγώνες του 4ου γύρου στην κορυφή βρίσκεται ο Ρώσος Νεπομνιάτσι με 3 βαθμούς. Ο Κάρλσεν έχει 4 ισοπαλίες, στην τελευταία θέση της κατάταξης ως τώρα ο Κράμνικ.

***Το επίσημο σάιτ tatasteelchess.com είναι εξαιρετικό, παρέχει πλήθος πληροφοριών, ανανεώνεται όλες τις ώρες της ημέρας με φωτογραφίες, βίντεο, συνεντεύξεις και φυσικά παρέχει τη δυνατότητα να παρακολουθείτε ζωντανά τις παρτίδες.

Μια παρτίδα από τον 1ο γύρο:

Η παρτίδα Ντιγκ Λίρεν – Κάρλσεν 0.5-0.5 σύντομα αναλυμένη από τον Ντάνιελ Κινγκ:

George Tooker – A Game of Chess, 1946-47. Tempera on panel, 30 x 15 in. (76.2 x 38.1 cm.). @ Christie’s Images, New York

Ένας ιδιαίτερος σκακιστικός πίνακας που τίποτα δεν φαίνεται ήρεμο. Οι πρωταγωνιστές της σκακιέρας, η απειλητική γυναίκα που επιβλέπει, οι άνθρωποι πίσω από την εξώπορτα, οι αρουραιόσχημες γάτες. Ίσως μόνο η ίδια η σκακιέρα δίνει μια επίφαση κανονικότητας στην σκηνή. Πουλήθηκε πρόσφατα σε δημοπρασία στην τιμή των 400.000 δολαρίων. Ο Τζορτζ Τούκερ (1920-2011), μεγάλος ζωγράφος του 20ού αιώνα για την Αμερική, κινήθηκε σε όλη του τη ζωή στην ανατολική ακτή μεταξύ Νέας Υόρκης και Βέρμοντ, απέκτησε φήμη, και για όσους τους αρέσουν οι κατατάξεις θεωρείται ότι ανήκει σε μαγικό ρεαλισμό και σουρρεαλισμό, αλλά βέβαια ο ίδιος χαμογελούσε και σάρκαζε με τους προσδιορισμούς. Συνεισφορά στο σάιτ από Γ.Κ.

Πρωτομαγιά του 1972 στην παραλία Κοπακαμπάνα, στο Ρίο ντε Τζανέιρο. Η σκακιστική υφήλιος περίμενε με αγωνία την έναρξη του ματς Σπάσκι – Φίσερ στο Ρέικγιαβικ. Η Βραζιλία, μια χώρα που λατρεύει το ποδόσφαιρο και στην οποία το σκάκι είναι τελείως περιθωριακό άθλημα βλέπει σαν πιθανό μελλοντικό κάτοχο του παγκόσμιου σκακιστικού θρόνου τον νεαρό Ενρίκε Μέκινγκ ο οποίος φέρνει σπουδαία αποτελέσματα και πολλές πρωτιές στα κορυφαία διεθνή τουρνουά της εποχής.
Λόγω των επιτυχιών του Μέκινγκ, το σκάκι γνωρίζει μια μικρή δημοσιότητα στη χώρα, εκείνες τις μέρες του 1972.

Στη φωτογραφία δίνει σιμουλτανέ σε 13 σκακιέρες ο Χέρμαν Κλάουντους Φαν Ριεμσντέικ, που γεννήθηκε στην Ολλανδία αλλά πολύ μικρός σε ηλικία ήρθε στη Βραζιλία με την οικογένειά του, πολιτογραφήθηκε Βραζιλιάνος και έπαιξε 11 φορές για τη νοτιοαμερικανική χώρα σε σκακιστικές ολυμπιάδες. Είναι μια προσωπικότητα τεράστιου κύρους στη σκακιστική κοινότητα της Βραζιλίας και έχει βοηθήσει με όλους τους τρόπους νεαρούς σκακιστές της χώρας για δεκαετίες.

Αλεξάνδρεια από τον Καβάφη στον Μ.Αλέξανδρο – Ιστορία και Αρχιτεκτονική – Δυο ελληνικά τετράγωνα του Νικόλα Σφήκα με τη συμβολή της Μαργαρίτας Σάκκα-Θηβαίου

Το πόνημα του Νικόλα Σφήκα ανιχνεύει τη θεαματική ανάπτυξη και τη θλιβερή παρακμή της Αλεξάνδρειας, από τα πτολεμαϊκά θαύματα, τη Βιβλιοθήκη, το Μουσείο, τον Φάρο, τα Ανάκτορα και τη ζωτικότητα των λιμανιών, μέχρι την κατάρρευση, τους σεισμούς, την αλλαγή της ακτογραμμής, τη χλωρίδα και την πανίδα, τις καταστροφές, τις διώξεις, τους πολέμους και τις έριδες, τα δύσκολα χρόνια, τις πανδημίες, την ορμή του Ισλάμ, τις κατακτήσεις, το εμπόριο, τα υλικά, τη ρυμοτομία και τα αρχιτεκτονικά ρεύματα. Στη συνέχεια, αναλύει την Αραβική Αναγέννηση και παρουσιάζει την εκρηκτική άνθηση, τη νέα αρχιτεκτονική, την εκλεκτικιστική, τα θέατρα, τους δρόμους, τις πλατείες, τη συγκοινωνία, τα εστιατόρια και τα καφέ, τις διασκεδάσεις και τα θέατρα. Περιγράφει την πολυπολιτισμική κοινωνία της πόλης, τη δομή των Αιγυπτιωτών και τη σχέση τους με τις άλλες ράτσες και τις άλλες γλώσσες. Αναδεικνύει το μεγάλο έργο των Ελλήνων μηχανικών, που συνέβαλε στην αναγέννηση.

Τα κεφάλαια διαρθρώθηκαν με βάση την ιστορική διαδρομή της Αιγύπτου και περιέχουν σε σύνολο 208 σελίδων διάστασης Α4, 170 φωτογραφίες, δέκα χάρτες με τον χάρτη του αστρονόμου Αλ-Φάλακι σε διάσταση Α3. Στο πλούσιο σύνολο των φωτογραφιών περιλαμβάνονται σημαντικές γκραβούρες του 18ου και 19ου αιώνα, ο Χριστός Μέγας Αρχιερέας του Παλλαδά, το ψηφιδωτό της Αλεξάνδρειας από τα Γέρασα κ.ά.

Σε ξεχωριστές ενότητες είναι τα αρχοντικά του Quartier Grec, της Πηνελόπης Δέλτα, του Σαλβάγου, του Γούσιου κ.ά., δηλαδή το τετράγωνο των κροίσων, που επισκεπτόταν ο Καβάφης, και τα Σχολεία του Σάτμπυ. Τα αντίστοιχα ρυμοτομικά σχέδια παρουσιάζονται σε διάσταση A2.

Πρόκειται για το έκτο λεύκωμα του Δρ. Νικόλα Σφήκα, που εκδίδεται από τις εκδόσεις ΑΩ με την ευγενική χορηγία της Ελληνικής Κοινότητας Καΐρου ΕΚΚ.

Ο Αλφόνσο διδάσκει Μπρονστάιν του Νικόλα Σφήκα εδώ

Συνεργασία για το skakistiko του Χρήστου Νάτση

Συμβολοποιώντας την αναμέτρηση ως μια τελετουργία που μετριάζει την απόλυτη εχθρότητα μέσα από την οξύνοια και την ευγένεια των χειρονομιών, το σκάκι προσφέρεται για πλείστες όσες μεταφορικές χρήσεις. Δεν είναι καθόλου παράδοξο που έχει χρησιμοποιηθεί στον κινηματογράφο σε περιπτώσεις που χρειάζεται να τονιστεί το υψηλό επίπεδο στο οποίο βρίσκονται οι εχθροί στην προσπάθειά τους να εξοντώσουν ο ένας τον άλλο. Από τον Σέρλοκ Χολμς εως τον Τζέημς Μποντ, η σκακιέρα γίνεται ο χώρος της ανάπτυξης της εχθρότητας με άλλα μέσα. Περισσότερο κιόλας, θα έλεγε κανείς ότι το σκάκι προειδοποιεί τους θεατές: ενώ εδώ η εχθρότητα είναι περιορισμένη, εκεί έξω τα πράγματα δεν αστειεύονται: το ματ είναι οριστικό και σημαίνει όντως θάνατο.

Στο βαθμό που το φλερτ νοείται και ως -ή μάλλον κυρίως ως- αναμέτρηση, όπου το κάθε μέρος προσπαθεί να καθοδηγήσει το άλλο στα δικά του μονοπάτια, στις δικές του βαριάντες, το σκάκι προσφέρεται και για να εξεικονίσει μεταφορικά το ερωτικό παιχνίδι. Σκοτεινές Βασίλισσες και Κολασμένοι Αξιωματικοί εξυφαίνουν τις παγίδες τους, που, σε αντίθεση με την περίπτωση της εχθρότητας, οδηγούν εδώ πάντα σε αίσιο τέλος, αυτό της ισοπαλίας στην κλινοπάλη.

Τι γίνεται όμως όταν περάσει κανείς από τον “κανονικό” κινηματογράφο στην πορνογραφία; Πώς ενσωματώνεται το σκάκι στην αναπαράσταση της προετοιμασίας μιας σεξουαλικής πράξης που σκοπό έχει κυρίως να ερεθίσει τον θεατή; Εκεί θα μπορούσε κανείς να παραφράσει τον Χέγκελ, και την αναφορά του στο πολίτευμα, λέγοντας ότι κάθε χώρα έχει την πορνογραφία που της αξίζει. Εννοώντας πως ο ειδικός τρόπος αναπαράστασης του σεξ ακολουθεί γενικότερες σταθερές στην πρόσληψη του κοινωνικού βίου εν συνόλω. Εδώ εντάσσεται και το σκάκι.

Θα περιοριστώ σε δύο παραδείγματα, ένα από τη γαλλική πορνογραφική σκηνή και ένα από την αμερικανική, για να δείξω όχι μόνο την διαφορά στον ορίζοντα προσδοκιών του θεατή αναφορικά με το σεξουαλικό παιχνίδι, αλλά και σε σχέση με το ίδιο το σκάκι.

Στην σκηνή του στούντιο Marc Dorcel Βασιλικός εραστής, η Alexis Crystal απεικονίζεται με ένα μιξ περιβολής αμαζόνας και κοσμικής κυρίας (μποτίνια με τακούνι αντί μπότες ιππασίας, ασορτί με κολάν και αυστηρό πουκάμισο) να παραδίδει σε έναν υπηρέτη το άλογο της. Εν συνεχεία μπαίνει στο σαλόνι του τεράστιου κάστρου της όπου και, παρουσία βουβών θεατών, κερδίζει με αυτοπεποίθηση έναν επίσης σιωπηλό άντρα. Εν συνεχεία, η δράση μετατοπίζεται σε ένα από τα μπουντουάρ του κάστρου, όπου ο ηττημένος προσφέρει τις σεξουαλικές υπηρεσίες του στην Alexis και την ερωμένη της, την στιγμή που μια δεύτερη ερωμένη παρατηρεί, καταγράφοντας στην κάμερα, τα τεκταινόμενα.

Ο «γαλλικός τρόπος» περιλαμβάνει σενάριο που αρδεύει από τα στρώματα της ιστορίας. Η σεξουαλική επιθυμία σκηνοθετείται σε μια πολλαπλότητα διακειμενικών αναφορών. Από εδώ περνούν οι λιμπερτίνοι, ο Λακλό των Επικίνδυνων σχέσεων, ο Σαντ κλπ. Η αμαζόνα-σκακίστρια καθοδηγεί το θύμα της στην απόλαυση και ελέγχει την επιθυμία του, όπως ελέγχει το μεγάλο κάστρο της. Το σεξ είναι μια ιεραρχική υπόθεση, στην οποία βαριεστημένοι απόγονοι ευγενών προσθέτουν σκηνοθετικά καρυκεύματα για να την νοστιμίσουν. Παράλληλα η χρήση της κάμερας τονίζει τον διπλά αναπαραστατικό χαρακτήρα της σκηνής: δεν παίζουν απλώς θέατρο για μας, τους θεατές, αλλά και μεταξύ τους, η αναπαράσταση ως παιχνίδι βρίσκεται και μέσα στην αφήγηση.

Το μόνο που θα μπορούσαμε να παρατηρήσουμε εδώ είναι ότι ο άψογος κατά τα άλλα στις λεπτομέρειες Ντορσέλ, έχει στήσει την σκακιέρα λάθος (η Alexis Crystal παίζει Λευκή κι έχει τη Βασίλισσα δεξιά του Βασιλιά, δηλαδή στη στήλη ε και όχι στη δ). Ενδιαφέρον έχει ότι αν η τοποθέτηση ήταν σωστή θα είχαμε, όπως φαίνεται από τις πρώτες κινήσεις που είναι και οι μόνες που δείχνει με σαφήνεια ο σκηνοθέτης, μια επίθεση Τρομπόφσκυ (1.δ4 Ιζ6 2. Αη5), ένα σχετικά σπάνιο άνοιγμα σε υψηλό επίπεδο, το οποίο ωστόσο είχε χρησιμοποιήσει ο Μάγκνους Κάρλσεν στην πρώτη παρτίδα του ματς εναντίον του Σεργκέι Καριάκιν για το Παγκόσμιο του ’16. Η επιλογή του Κάρλσεν ήταν ένα σκακιστικό σχόλιο στην πρόσφατη τότε εκλογή του Τραμπ.

Αντίθετα, η August Ames και η Lana Rhoades στη σκηνή Σκακιστική αναμέτρηση, του στούντιο Girls Way, βρίσκονται σε ένα εντελώς διαφορετικό περιβάλλον: πρώην συμπαίκτριες στο τοπικό κλαμπ σκακιού της πόλης τους, χαμένες απο το κολέγιο και μετά, συναντιούνται στο κρεβάτι ενός τυπικού δωματίου, ντυμένες πρόχειρα για να θυμηθούνε τα παλιά. Το παιχνίδι όμως δεν προλαβαίνει να τελειώσει καθώς οι ερωτικές περιπτύξεις θα αντικαταστήσουν τις μανούβρες των κομματιών στη σκακιέρα.

Καμία ιεραρχία εδώ. Κανένα φλερτ σεναριακά προκαθορισμένο. Ο αυθορμητισμός κυριαρχεί σε σχέση με την προετοιμασία, οι κινήσεις, ερωτικές και σκακιστικές, είναι γρήγορες και αντιστοιχούν σε δυναμικές εικόνες παρά σε στατικά κάδρα. Το σεξ εδώ δεν είναι αναμέτρηση αλλά παιχνίδι, σχεδόν αθώο παρά τον χαρντκόρ χαρακτήρα όσων απεικονίζονται -γεγονός σίγουρα όχι άσχετο με το πώς φαντάζεται ο μέσος άντρας δυο λεσβίες να ερωτοτροπούν.

Η Αμερική σε αντίθεση με τη Γαλλία είναι η χώρα της ιστορικής επιφάνειας. Χωρίς τίτλους ευγενείας αλλά με μόνη την προσωπική αξία, που προσμετράται κυρίως σε χρήμα και όχι σε τίτλους, σε απτές δηλαδή επιτυχίες αποτελέσματος. Το φλερτ δεν εκκινεί από πάγιες ιεραρχικές σχέσεις αλλά από δυναμικές αλληλεπιδράσεις. Παρόμοια, και το σκάκι δεν αποτελεί το «βασιλικό παιχνίδι» που αποτελεί το απαραίτητο συμπλήρωμα στην καλλιέργεια κάποιου, που θα τον ολοκλήρωνε παράλληλα με τις λογοτεχνικές και μουσικές του γνώσεις, αλλά ένα σπορ. Η Lana και η August θα μπορούσαν με τα κολάν και τα σορτς τους να παίζουν στις υπαίθριες σκακιέρες του Σέντραλ Παρκ μπλιτσάκια. Η Alexis, στον αντίποδα,δεν θα μπορούσε να βγει από την παρισινή λέσχη της με τα βαριά κομμάτια και τα ρολόγια που μετράνε τον χρόνο αργά.

Σχηματικά βέβαια όλα αυτά, αλλά δηλούν την αναμέτρηση δυο κόσμων. Το ποιος κέρδισε το ξέρουμε, μετά τον Μπόμπι Φίσερ. Ας θυμηθούμε πόσο παραστατικά το περιγράφει ο Βιτόριο Τζακοπίνι στον Βασιλιά σε καταδίωξη:

«Μαλάκες από την Κεντρική Ευρώπη, μισοριξιές midcult, περιφερόμενες βαριεστημάρες. Οι επίσημοι υμνητές του παιχνιδιού των βασιλιάδων είναι μια ξιπασμένη, κλειστή αδελφότητα σπιούνων. Ανοίγουν το στόμα τους και αποφθέγγονται ηδονισμένοι από την ίδια τους την επιτηδευμένη ευγλωττία. Φράσεις και έννοιες περίτεχνες, λογοπαίγνια, τολμηροί και εξεζητημένοι συλλογισμοί· η ιδέα ότι το σκάκι είναι ευγενές και απόκρυφο γνωστικό αντικείμενο. […] Η αξιωματική συγγένεια ανάμεσα στο σκάκι και την επιστήμη, ανάμεσα στο σκάκι, στις καλλιεργημένες τάξεις και στην κουλτούρα. Ο μπαγιάτικος συνδυασμός ανάμεσα σε σκάκι, κάπνισμα πίπας και συγκρατημένες απόπνοιες από ουίσκι και άφτερ σέιβ.

»[…] Ο  Μπόμπι στέλνει στο διάολο όλη αυτή τη ρητορική. […] Οι αρχές που τον κατευθύνουν είναι ο αντικομφορμισμός και η ασέβεια. Ούτε είκοσι χρονών καλά καλά, βρίσκεται ήδη εκεί και επαναπροσδιορίζει κριτήρια και παραμέτρους. Είναι η ζωντανή απόδειξη μιας επανάστασης, η εκκεντρική και αιφνιδιαστική ενσάρκωση ενός άλλου τρόπου ύπαρξης και παιχνιδιού. Πρέπει να είμαστε απολύτως σύγχρονοι: έτσι κι αλλιώς, δεν υπάρχει καμία εναλλακτική λύση. […] Γι’ αυτόν το σκάκι είναι ένα άθλημα όπως όλα, ανταγωνισμός. Στο μυαλό του έχει την πυγμαχία ή το μπάσκετ». (Βιτόριο Τζακοπίνι, Βασιλιάς σε καταδίωξη, μτφρ. Παναγιώτης Σκόνδρας, Κέδρος,Αθήνα 2008, σ. 103-4).

Φωτ. του Στιβ ΜακΚιούρι, μια παρτίδα σκακιού σε ραφτάδικο στην πόλη Τζοντπούρ της Ινδίας.

Πάει ο παλιός ο χρόνος ας γιορτάσουμε [….]. Να γιορτάσουμε όχι τίποτα πολύ μεγαλειώδες παρά την κάθε μικρή νίκη στο χρόνο που η κατάτμησή του στο ημερολόγιο διευκολύνει το μυαλό να της δίνει σχηματάκι. Εύχομαι υγεία, πολλές προσωπικές μικρές ευτυχίες, σχέδια που αδιάφορο αν θα ματαιωθούν ή θα πάρουν την σειρά τους για τα καλά, ασυννέφιαστα πρόσωπα των δικών μας ανθρώπων και ό,τι μπορεί να ορίζεται σαν αίσθηση από την ωραία λέξη ανοιχτωσιά.
Νέες αναρτήσεις από τις 2 Ιανουαρίου.