Γράφει ο Κοσμάς Κέφαλος

Το ερώτημα «γιατί οι άντρες υπερέχουν στο σκάκι;» είναι παμπάλαιο. Εκείνο που διαφοροποιείται είναι οι απαντήσεις. Καινούργιες έρευνες, καθώς και το γεγονός ότι κάτι αλλάζει, ότι -τουλάχιστον στη βάση της σκακιστικής πυραμίδας- οι διαφορές εξαλείφονται, εμπλουτίζουν το θέμα με ενδιαφέροντα στοιχεία.
Με αφορμή ανάρτηση σε δημοφιλή σκακιστική ιστοσελίδα με τίτλο «(Γιατί) οι άνδρες είναι καλύτεροι παίκτες σκακιού από τις γυναίκες;» (https://en.chessbase.com/post/why-are-men-better-chess-players-than-women), αναζητήσαμε απόψεις δικών μας σκακιστών και σκακιστριών, αποσπάσματα των οποίων δημοσιεύτηκαν στη σκακιστική σελίδα της εφημερίδας «Αυγή» (http://www.avgi.gr/columns/261090).`

Στο φιλόξενο skakistiko δημοσιεύουμε τις πλήρεις απαντήσεις, με αντίστροφη σειρά από αυτήν της εφημερίδας:

Φυλετικός διαχωρισμός

Η Ζέτα Γράψα υποστηρίζει ότι η έκφραση «γυναικείο σκάκι», καταρρακώνει την αυτοπεποίθηση του κοριτσιού.

Ζέτα Γράψα: Απ’ όσο έχω παρατηρήσει στα τουρνουά που συμμετέχω ο φυλετικός διαχωρισμός είναι διακριτός και όχι μόνο σε θέματα επάθλων/βραβεύσεων κτλ, αλλά και στις κοινωνικές σχέσεις μεταξύ των παιχτών. Δυστυχώς έχει δημιουργηθεί ένας φαύλος κύκλος που ενισχύει έστω και υποσυνείδητα μια μειονεκτική αίσθηση των γυναικών που παίζουν σκάκι και κυρίως αναφέρομαι στις μικρότερες ηλικίες που είναι και πιο ευάλωτες. Έχω ακούσει αρκετές φορές την έκφραση «γυναικείο σκάκι», πράγμα γελοίο, καθώς δεν έχει επιστημονική βάση.
Μπορεί να πει κάποιος ότι εύκολα παραβλέπεται κάτι τέτοιο, αλλά ειδικά σε ένα παιδί μπορεί να καταστεί βλαβερό ως προς την αυτοπεποίθησή του, ένα από τα βασικότερα στοιχεία επιτυχίας στο σκάκι.
Από μικρή προσωπικά ήμουν υπέρμαχος της συμμετοχής των σκακιστριών σε «μεικτά» τουρνουά, ούτως ώστε να υπάρχει μεγαλύτερος ανταγωνισμός και ως εκ τούτου άνοδος της ποιότητας του παιχνιδιού τους. Κατά την άποψή μου οι λόγοι που πολύ λίγες γυναίκες παίζουν σκάκι είναι καθαρά κοινωνικοί και μαθηματικά, συγκριτικά με τα φοβερά χαμηλά νούμερα συμμετοχής τους, πηγαίνουν εξαιρετικά.
Κλείνοντας, πιστεύω ότι είναι προτιμότερο να μην αναφερόμαστε σε φύλα, ειδικά σε μικρές ηλικίες και να βοηθήσουμε τα μικρά κορίτσια με δουλειά και πίστη στον εαυτό τους να μην βάζουν αόρατα «ταβάνια» σε αυτά που μπορούν να καταφέρουν.

Ο ακραίος Φίσερ

Ο Παναγιώτης Κονιδάρης παραθέτει ιστορικά στοιχεία, απόψεις και επιστημονικά συμπεράσματα

Παναγιώτης Κονιδάρης: «Είναι όλες αδύναμες, είναι γυναίκες! Είναι χαζές συγκρινόμενες με τους άντρες. Δε θα ’πρεπε να παίζουν σκάκι, ξέρετε. Είναι σαν αρχάριες. Χάνουν όλες τις παρτίδες τους με τους άντρες. Δεν υπάρχει έστω και μια σκακίστρια σε όλον τον κόσμο που να μην μπορώ να της χαρίσω έναν ίππο και μετά να την κοπανήσω!». Με την άποψη του Μπόμπυ Φίσερ αρχίζει ο Παναγιώτης Κονιδάρης το άρθρο του με τίτλο «Σκάκι και Γυναίκες» (http://konidaris.blogspot.com/2009/11/blog-post.html), στο οποίο μας παραπέμπει.
Στην υπεραιωνόβια ιστορία των Παγκόσμιων Πρωταθλημάτων έχουν στεφθεί καμιά δεκαπενταριά άντρες μα καμιά γυναίκα. Οι καλύτερες εξ αυτών έφτασαν σε ένα πολύ υψηλό επίπεδο, κατάφερναν στο ζενίθ της καριέρας τους να κοπανάνε άντρες γκρανμέτρ, ακόμα και πρωτοκλασάτους, όχι όμως να προκριθούν σε τελικούς και να διεκδικήσουν τίτλους. Αυτό μοιάζει αρχικά παράδοξο αν σκεφτεί κανείς πως η ποιότητα στο σκάκι δε στηρίζεται στα μούσκουλα, μα σε εγγενείς εγκεφαλικές λειτουργίες, όπως την εκμάθηση, τη μνήμη, τη φαντασία, την αναλυτική και τη συνδυαστική σκέψη, στοιχεία ανθρώπινα αλλά όχι ανδρικά ή γυναικεία.
Μετά από τόσα χρόνια η κατάσταση δεν έχει αλλάξει και πολύ. Από την εποχή που η Μέντσικ έβγαλε το γυναικείο σκάκι στο προσκήνιο, μόνο μια χούφτα γυναικών μπόρεσαν να σταθούν με αξιώσεις απέναντι στο αντίθετο φύλο: η Γκαμπριντασβίλι, η Τσιμπουρντανίτζε, φυσικά οι αδερφές Πόλγκαρ, άντε και δυο ή τρεις της νέας γενιάς. Ειδικά στην περίπτωση Πόλγκαρ, και ακόμα ειδικότερα στην Ιουδήθ, συναντάμε το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα, αφού από πολύ τρυφερή ηλικία ο πατέρας τους τις έριξε στο σκάκι και άρα ακολούθησαν την ίδια πορεία (προπονήσεων, εμπειριών κτλ) με οποιονδήποτε άνδρα πρωταθλητή.
Είναι τελικά το σκάκι ένα ανδρικό άθλημα;
Στην τελευταία ερώτηση απαντά καταφατικά μια έρευνα που είδε το φως της δημοσιότητας το 1992 και μου έγινε γνωστή από το ενδιαφέρον ιστολόγιο του Τ. Δρεπανιώτη (www.greekchesspolitics.wordpress.com) και πολύ γέλασα.
Σε αυτήν λοιπόν εξετάζεται η επίδραση της ορμόνης τεστοστερόνης (Τ) στην «κατανομή στα επίπεδα ιεραρχίας». Για να μην μακρηγορώ, οι επιστήμονες της Αμερικανικής Κοινωνιολογικής Εταιρίας καταλήγουν, ούτε λίγο ούτε πολύ, πως η ύπαρξη της Τ. σε υψηλά επίπεδα συμβάλει στην σκακιστική επιτυχία, αφού όσοι είχαν νικήσει σε ένα τουρνουά, την είχαν σηκωμένη (την Τ!). Άρα, λένε οι επιστήμονες, οι γυναίκες -που δεν έχουν Τ.- είναι μαζέτισσες (αυτό μάλλον θα το διορθώσει ο Σαραντάκος, εννοώ τη λέξη).

Τα λάθη που αφυπνίζουν

Η Ματίνα Μαυρονικόλα οραματίζεται εικαστικές κινήσεις στη σκακιέρα!

Ματίνα Μαυρονικόλα: Πάντα ξαφνιάζομαι όταν βλέπω κορίτσια, γυναίκες να περνάνε μπροστά, και πάντα αυθόρμητα σκέπτομαι, μα να, για κοίτα το σκάκι δεν είναι ανδρικό προνόμιο, δεν είναι μόνο για άνδρες και μήπως σημαίνει ότι δεν χρειάζεται να ξεχωρίζουμε τη σκέψη σε ανδρική και γυναικεία. Πάντως εγώ παίζοντας σκέφτομαι και οραματίζομαι πολλές φορές εικαστικές κινήσεις και όταν κάνω λάθος (πάντα δηλαδή!!), εντάξει σχεδόν, τις βλέπω σαν προειδοποιήσεις για τις κινήσεις που πρέπει να κάνω εκτός σκακιέρας, σαν αφυπνίσεις επίσης.

Τα κορίτσια μαθαίνουν να αμύνονται

Ο Νίκος Σαραντάκος διαπιστώνει ότι οι Ελληνίδες σκακίστριες είναι σήμερα περισσότερες και ισχυρότερες

Νίκος Σαραντάκος: Είναι καλύτεροι στο σκάκι οι άντρες; Νομίζω ότι οι μελέτες θα έπρεπε να εξετάζουν όχι μόνο το πόσες γυναίκες παίζουν σκάκι και ποια είναι η αξιολόγησή τους, αλλά και πώς εξελίσσονται αυτά τα μεγέθη στον χρόνο. Η εντύπωσή μου είναι ότι, αν κάνουμε σύγκριση με την κατάσταση πριν από 30 χρόνια, σήμερα στην Ελλάδα υπάρχουν πολύ περισσότερες γυναίκες που παίζουν σκάκι και είναι πολύ ισχυρότερες. Επομένως, η υπόθεση της ισότητας δεν έχει καταρριφθεί αλλά απλώς θα χρειαστεί πολύ περισσότερος χρόνος για να αποδειχτεί.
Όπως λέει και το άρθρο, ελάχιστα κορίτσια γνωρίζουν το σκάκι από προσχολική ηλικία, επειδή το σκάκι θεωρείται κατεξοχήν κατάλληλο για τα αγόρια (είτε επειδή είναι «πνευματικό» παιχνίδι, είτε επειδή είναι «πολεμικό»). Επιπλέον, στην Ελλάδα τουλάχιστον, τα κορίτσια που παίζουν σε σύλλογο γαλουχούνται να παίζουν «γυναικείο σκάκι» (κλειστό, παθητικό στιλ) και όχι «αντρικό» (τολμηρό, δυναμικό στιλ) για λόγους που έχουν να κάνουν με τους διασυλλογικούς αγώνες.

Κοινωνική θέση και εκπαίδευση

Άννα – Μαρία Μπότσαρη: πολλαπλάσιο το κόστος της επιτυχίας για μια γυναίκα!

Άννα – Μαρία Μπότσαρη: Μια εύκολη απάντηση στο ερώτημα «(γιατί) οι άντρες παίζουν καλύτερο σκάκι από τις γυναίκες;» θα ήταν γιατί έχουν καλύτερα πράγματα να κάνουν! Αλλά είναι λίγο πιο περίπλοκο οπότε ας το αναλύσουμε… Καταρχάς θα πρέπει να δούμε σε τι η γυναίκα ήταν και είναι ισάξια μέσα σε μια κοινωνία. Κι όταν λέω ισάξια δεν αναφέρομαι σε φεμινισμούς ούτε σε δικαιώματα θεσμοθετημένα. Αναφέρομαι στην καθημερινή πραγματικότητα μιας γυναίκας μέσα σε μια κοινωνία που την θέλει εργαζόμενη, μητέρα, νοικοκυρά, σύζυγο, κτλ κτλ.. Είναι λοιπόν και ο ρόλος της από την φύση, λόγω μητρότητας, αλλά και οι κοινωνικές της καταβολές που πρόσφατα απελευθέρωσαν λίγο τα σκοινιά της κοινωνικά και επαγγελματικά προβλεπόμενης ζωής της.
Ας δούμε λοιπόν πόσες γυναίκες μπορούσαν να κάνουν οποιονδήποτε αθλητισμό όταν όχι πολλά χρόνια πίσω η πρώτη γυναίκα που παρουσιάστηκε και τελικά με πολλά βάσανα έτρεξε μαραθώνιο κόντεψε να λιντσαριστεί από τους εξαγριωμένους άντρες που θεωρούσαν αντρικό προνόμιο την συμμετοχή αυτή. Όταν λοιπόν σε μια οικογένεια το κορίτσι παραδοσιακά προορίζεται και κατευθύνεται στα «κοριτσίστικα» μπαλέτα, χορούς, ρυθμικές γυμναστικές κ.α., ενώ αντίθετα ένα αγόρι στα δυναμικά αθλήματα αλλά και στα πνευματικά! -λες και τα κορίτσια υπολείπονται νοημοσύνης ενώ είναι γνωστό πως είναι σ αυτές τις ηλικίες πολύ πιο αναπτυγμένες και νοητικά και συναισθηματικά αλλά και σωματικά- δημιουργείται ένα κοινωνικό στάτους πολύ μακριά από την πραγματικότητα. Όταν ο ανταγωνισμός αναδεικνύει τον καλύτερο σε οτιδήποτε (άραγε οι Κινέζοι που σαρώνουν σε οτιδήποτε νοητικό πνευματικό αλλά και στα αθλήματα τα τελευταία χρόνια είναι επειδή είναι εξυπνότερο η πιο αναπτυγμένο είδος;) πως η γυναίκα που ανταγωνίζεται σε πολύ μικρότερο βαθμό και επίπεδο μπορεί να συγκριθεί με αυτόν που βγαίνει πρώτος από τους υπερδεκαπλάσιους; Γιατί άραγε η Τζούντιθ αλλά και χιλιάδες γυναίκες σε επιστήμες και αθλήματα όταν σπάνε το κατεστημένο διακρίνονται έχοντας πληρώσει όμως πολλαπλάσια κόστη από ότι θα πλήρωνε ένας άντρας με την ίδια πορεία. Ο οποίος παρεμπιπτόντως θα είχε την αναγνώριση στο τσεπάκι του ενώ η γυναίκα θα κόποιαζε απίστευτα για να την αποκτήσει.
Θα είχα πάρα πολλά ακόμα να πω έχοντας η ίδια βιώσει εμπειρίες μέσα από την σκακιστικά μου καριέρα και έχοντας υποστεί ακόμα και τον ευνουχισμό της στον βωμό μιας ισχυρής γυναικείας ομάδας η γυναικείας συλλογικής σκακιέρας κτλ. Ελπίζοντας κάποτε να αποκτήσουμε ουσιαστική και θεσμοθετημένα ισότητα και στην κοινωνία αλλά και στην συνείδηση, όποιος θέλει μπορεί να αναμετρηθεί σε οτιδήποτε με μια γυναίκα που κάνει το ίδιο με τους ίδιους όρους, οπλιστείτε με πολύ κουράγιο παιδιά γιατί δεν θα είναι καθόλου εύκολο!!
Είμαστε και παραμένουμε εκτός από όμορφο, ισχυρό και παντοδύναμο φύλο, φέρνουμε ανθρώπους στην ζωή και τους συντηρούμε σε αυτή, θέλει πολύ εξυπνάδα αυτό μην γελιέστε, θέλει δύναμη ψυχής και αφιέρωση.